Năm 2020, chùm tác phẩm tiểu thuyết “Quái thế kỳ đàm” với truyện vừa “Roi thần” (1984), tiểu thuyết “Gót sen ba tấc” (1986), tiểu thuyết “Âm dương bát quái” (1988) và cuối cùng là tiểu thuyết “Ống nhòm một mắt” (2018) của Phùng Ký Tài đã được Tao Đàn và NXB Hội Nhà Văn ấn hành đầy đủ. Những năm qua, cùng với chùm tiểu thuyết trong mạch “quái kỳ” ấy, ông còn hoàn thành một tập truyện ngắn, mà từng truyện trong đó từng được nhiều lần tuyển chọn vào tuyển tập “Vi hình tiểu thuyết” (truyện cực ngắn) của Trung Quốc, cũng như được dịch và giới thiệu ở nhiều nước khác nhau trên thế giới, đó là tập truyện “Tục Thế Kỳ Nhân” – Kỳ nhân giữa đời thường. Tập truyện gồm nhiều câu chuyện về những nhân vật ở vệ Thiên Tân xưa, tất cả đều có nguyên mẫu từ người thực việc thực, nhưng mỗi câu chuyện của họ đều có những điểm ly kỳ lưu lại nhiều dư vị cho người đọc. Phùng Ký Tài từng viết trong lời tựa tập sách rằng: “Vệ Thiên Tân vốn là một bến cảng, cư dân khắp bốn phương đến tụ cư, tính cách hoàn toàn khác nhau. Nhưng nơi đất cũ Yên, Triệu, huyết khí cương liệt, nước mặn đất phèn, thói tục mạnh tợn. Hơn trăm năm nay, phàm những đại tai đại nạn của Trung Hoa, chẳng khi nào không khởi phát từ nơi này trước nhất, vì vậy mà sinh ra vô vàn nhân vật khác lạ, chẳng những ở thượng tầng lớp trên, mà ngay cả ở nơi dân gian thôn quê phố thị” Và những “kỳ nhân diệu sự ấy, nghe mà tưởng chưa nghe, nếu như vứt bỏ qua đi, há chẳng đáng tiếc lắm sao?” Trên Văn Nghệ Quân Đội số 963, tháng 4/2021 vừa qua, tôi trích dịch và giới thiệu 3 trong số các truyện trong tập “Tục Thế Kỳ Nhân” của Phùng Ký Tài. Nay xin đăng một truyện trong số đó cùng hình minh họa của chính tác giả (trong tập "Tục Thế Kỳ Nhân" này, Phùng Ký Tài - vốn xuất thân là một họa sĩ tài năng - còn tự tay vẽ hình minh họa cho tất cả các truyện của mình) vẽ để các bạn đọc vui. Hy vọng toàn bộ tập truyện cũng sẽ sớm được ấn hành để các bạn thưởng thức.
MẮT XANH
Trong
hàng đồ cổ, có một cặp “kình địch”, đó là kẻ làm tranh giả và người thẩm định
tranh giả. Kẻ làm tranh giả, dốc cạn tâm cơ, dùng hết tuyệt chiêu, chỉ cốt làm
sao để lừa được qua đôi mắt vừa sắc nhọn vừa tinh quái của người thẩm định
tranh giả; Còn người thẩm định tranh thì lại dựa vào đôi mắt của mình để nhìn
ra thiên cơ, nhận biết quỷ kế, túm được cái chót đuôi còn chưa giấu được kỹ của
tên làm tranh giả ấy, mà lôi được nó giữa cả đống tranh ra, đem phơi bày dưới
ánh sáng ban ngày.
Người
thẩm định tranh giả ấy tên gọi là Mắt Xanh, làm việc chuyên thẩm định tranh ở
tiệm đồ cổ Dụ Thành Công trên phố Hàng Nồi. Mắt Xanh không phải tên thật ông ấy.
Ông ấy họ Giang, vốn tên Tại Đường, Mắt Xanh là biệt hiệu của ông ta. Người
Thiên Tân thích đặt biệt hiệu, một là dễ gọi, hai là dễ nhớ. Cái tên Mắt Xanh ấy
bắt nguồn từ cặp kính cận của ông ta, mắt kính dày như cái đít chai, ánh lên
màu xanh lam, nhìn y hệt như một đôi mắt xanh vậy. Nhưng, điểm quan trọng của Mắt
Xanh là ở đôi mắt của ông ta. Nghe nói, ông ta dẫu tắt đèn nhìn tranh cũng có
thể nhận ra tranh thật hay tranh giả, câu ấy tuy nghe có vẻ huyễn hoặc nhưng
tài nghệ của ông ấy thì không hề sai. Đôi mắt xanh của ông ta khi xem tranh
đúng thật là rất thần kỳ: khi nhìn tranh giả thì hai mắt không có thần thái gì,
nhưng khi nhìn tranh thật, thì lóe lên một luồng ánh sáng xanh biếc.
Hôm ấy,
có một người ăn mặc ra dáng học trò bước vào trong tiệm, tay cầm một cuộn
tranh, bên ngoài có nhan đề ghi mấy chữ: “Đại
Địch Tử hồ thiên xuân sắc đồ” (Tranh “Hồ thiên xuân sắc” của Đại Địch Tử).
Mắt Xanh nhìn mà như không nhìn, ông biết rõ rằng bất luận nhan đề bên ngoài có
viết thế nào cũng không nghĩa lý gì cả, thực hay giả cứ phải xem tranh mới biết.
Nhanh như chớp, soẹt một cát ông ta kéo cuộn tranh ra để lộ chừng nửa thước bức
tranh chính. Đó chính là “nửa thước sống còn” nổi tiếng của Mắt Xanh: ông ta
xem tranh bất luận là tranh lớn hay nhỏ, chỉ xem nửa thước. Là thật hay giả, thảy
chỉ cần dựa vào nửa thước tranh ấy nói chuyện, tuyệt nhiên không cần xem thêm một
ly một tấc nào nữa. Mắt Xanh nhìn nửa thước tranh, cặp mắt kính chợt lóe lên một
tia sáng xanh. Ông ta ngửng đầu lên hỏi người vừa tới: “Anh định bán bao nhiêu
tiền?”
Người
vừa đến không vội ra giá, mà nói: “Nghe nói ông ba Hoàng ở phía tây thành cũng
từng lâm mô[1] bức
tranh này.”
Ông
ba Hoàng là một tay cao thủ đệ nhất về làm tranh giả ở Tân Môn. Những người làm
trong các tiệm đồ cổ đều sợ ông ta. Chẳng ngờ, Mắt Xanh nghe mà cũng như không
nghe, lại nói lại lần nữa: “Trong mắt ta trước giờ chẳng hề có ‘ông ba Hoàng’
nào cả. Anh nói đi, anh định bán bức tranh này bao nhiêu nào?”
“Hai
dây!” – Người vừa đến nói. “Hai dây”
ông ta nói, tức là hai mươi lạng vàng mười.
Giá
ra không thấp, cũng không phải là quá cao, hai bên cùng mặc cả kẻ nâng lên người
hạ xuống, cuối cùng thống nhất là mười tám lạng.
Từ
hôm ấy, các tiệm đồ cổ ở Tân Môn đều cùng xôn xao chuyện tiệm Dụ Thành Công ở
phố Hàng Nồi mua được một bức tranh sơn thủy của Đại Địch Tử - Thạch Đào[2],
màu mực đỏ nhạt, vô cùng mướt nhuận, bên trên còn có một đoạn đề bạt, vô cùng
hiếm có. Có người nói, món đồ ấy là từ trong phủ một vị vương gia nào đó ở Bắc
Kinh lưu lạc ra. Người đến bán tranh không thạo nghề lắm, nên Mắt Xanh mới tóm
được món hàng chuẩn như thế. Tiền nào của ấy, bỏ ra nhiều tiền thì món đồ càng
quý. Bức tranh vẽ tinh vi như thế của Đại Địch Tử, mười năm nay chưa từng xuất
hiện trong các tiệm đồ cổ ở Thiên Tân. Bấy giờ không có báo chí, chỉ có thông
tin truyền miệng, càng nói càng thần kỳ, càng truyền càng rộng rãi. Người ta
túm năm tụm ba, nối nhau đến xem tranh, khiến tiệm Dụ Thành Công hóa ra một hàng
tơ lụa, trưng diễn đủ loại áo quần.
Chuyện
ở đời, bên này nói đủ rồi, thì lại bắt đầu nói đến bên kia. Đại khái sau sự việc
chừng ba tháng, bắt đầu có người nói, bức tranh của Đại Địch Tử ở tiệm Dụ Thành
Công không đáng tin. Mới xem qua thì thực sự khiến người ta phải giật mình,
nhưng xem qua mấy lần thì bắt đầu thấy nhạt nhẽo vô vị, không có tinh thần. Phân
biệt giữa tranh thật với tranh giả là: tranh thật có thể ngắm mãi được, còn
tranh giả thì không thể nhìn lâu được. Sau khi câu đồn đại ấy lan truyền, liền
có tin nổi lên rằng: có người nói bức tranh ấy là tranh giả do bàn tay ông ba
Hoàng ở phía tây thành làm ra! Câu nói ấy hỏi có khác nào một chậu nước bẩn té
vào áo của Mắt Xanh không?
Mắt
Xanh có căn cứ của mình, nên chẳng thèm quan tâm. Nhưng càng không thèm quan
tâm thì lời đồn lại càng huyễn hoặc. Về sau thành ra nói đến chi li cụ thể, có
mắt có tai. Rằng: có người trông thấy hàng thật của bức tranh này trong một nhà
ở phố Chợ Kim. Thế là, lại liên tục có từng bọn túm năm tụm ba nối nhau đến tiệm
đồ cổ Dụ Thành Công xem tranh, nhưng lần này là họ muốn xem xem ông ba Hoàng đã
làm cách nào mà có thể bịt được mắt của Mắt Xanh. Trước nay chuyện xem một kẻ
tài năng bị cho một vố bao giờ chả hào hứng thích thú!
Chủ tiệm Dụ Thành Công là ông năm Đồng trong lòng đã hơi lo sợ, bèn nói với Mắt Xanh: “Tôi tin vào nhãn lực của ông, nhưng tôi không chống nổi những lời đồn đại bên ngoài, kéo nhau đến quấy nhiễu khiến cho tiệm chúng ta cả ngày ầm ĩ. Hay là ta nên tìm lấy một người đi dò hỏi xem bức tranh kia ở đâu. Nếu như thực có một bức tranh giống hệt thế này, thì nghĩ cách đem được nó ra, phân biệt rõ ràng thực giả, thì càng cho họ thấy rằng chúng ta mới là cao thủ.”
Mắt
Xanh nghe ra sự lo lắng trong câu nói của ông chủ, nhưng những lời đồn thổi nào
có chịu ngừng, trừ phi làm theo như lời của ông chủ nói, thực giả cùng đưa cả
ra một lượt. Họ gây náo loạn trong bóng tối, mình phải giành thắng lợi giữa ban
ngày.
Ông
chủ Đồng tìm được thằng năm Vưu. Năm Vưu là một con chuột già thổ địa ở vệ
Thiên Tân, chui rúc khắp nơi, chuyện gì cũng có thể bảo hắn đem hai tai mà mò
ra được. Họ sai thằng năm Vưu đi nghe ngóng, hôm sau thì liền có tin tức. Hóa
ra đúng thực là có một bức tranh khác của Đại Địch Tử, cũng gọi là “Hồ thiên
xuân sắc đồ”, hơn nữa đúng là trong nhà một người họ Thôi ở phố Chợ Kim! Ông chủ
Đồng và Mắt Xanh đều không biết nhà họ Thôi ấy là ai. Ông chủ Đồng bèn bảo năm
Vưu dẫn Mắt Xanh đi xem. Mắt Xanh không thể không đi, đến khi tới nhà ấy vừa
nhìn xem, thì đôi mắt kính của Mắt Xanh chợt lóe lên hai luồng ánh sáng xanh biếc!
Hỏng rồi!
Tranh
thật hóa ra là bức tranh này. Còn bức tranh ở tiệm nhà mới là tranh giả! Kích
thước, màu sắc, đường nét tất thảy của hai bức tranh hoàn toàn giống hệt nhau,
ngay đến con dấu cũng là được phỏng khắc. Thế nhưng thần khí thì không giống nhau.
Nhìn xem, bức tranh thật này mới thần khí thế nào!
Khi
trước, mắt ông ta nhìn thế nào, thì cũng không biết được nữa. Nhưng bây giờ đối
diện với bức tranh này, thì thực chỉ hận là không có lỗ nẻ mà chui xuống đất.
Suốt hai mươi năm trời Mắt Xanh chưa nhìn lầm một bức tranh nào. Mắt Xanh ông
ta gần như đã thành một vị thần trong giới đồ cổ rồi, ông ta nói thật là thật,
mà nói giả thì chắc chắn là giả, không ai không tin. Nhưng lần này mắt lại nhìn
trật, nếu như chuyện lan truyền ra thì danh tiếng sẽ bị hủy hoại hết. Nghề thẩm
định tranh giả tranh thật, nhìn đúng cả đời cũng là điều đương nhiên, nhưng chỉ
cần nhìn sai một bức là sự nghiệp đổ sông đổ biển sạch cả.
Mắt
Xanh không nói một câu. Quay về đến tiệm ông ta nói hết sự thực với ông chủ. Dụ
Thành Công và Mắt Xanh là một, nếu đổ thì sẽ cùng đổ cả. Ông chủ Đồng suy nghĩ
một đêm, cuối cùng cũng có chủ ý của mình, quyết định phải mua bằng được bức
tranh của Đại Địch Tử ở nhà họ Thôi. Có phải trả giá cao thế nào cũng không được
tiếc. Hai bức tranh cùng nắm trong tay mình rồi, cái nào thật, cái nào giả đều
do mình nói cả. Nhưng để làm việc này thì họ quyết không thể lộ mặt được, bèn lại
bỏ tiền nhờ một người đóng giả làm người hỏi mua đi theo thằng năm Vưu đến nhà
họ Thôi mua bức tranh ấy. Ai ngờ nhà họ Thôi kia vừa mở miệng đã đòi mức giá
trên giời, nếu không được thế thì nhất định giữ lại chứ không bán. Mua bán thứ
gì cũng sợ nhất là một bên chẳng bán chẳng sao, còn một bên thì chẳng mua chẳng
được. Nhưng người đóng giả đi hỏi mua kia trong bụng đã vững chí, vì lúc đi mua
ông chủ Đồng đã có lời với anh ta rằng, “dù có phải phá tan cả cái tiệm này của
tôi, anh cũng phải mua bằng được bức tranh cho tôi”. Vậy nên anh ta cứ nhượng bộ
hết lần này đến lần khác, cuối cùng phải bỏ ra đến bảy “dây” vàng mười mới mua
được bức tranh về tay mình, gấp hơn bốn lần số tiền đã phải bỏ ra mua bức tranh
lần trước.
Đến
khi mang bức tranh ấy về tới tiệm Dụ Thành Công rồi, ông chủ Đồng mới thở phào
một tiếng, tuy trong bụng sót tiền, nhưng còn giữ vững được biển hiệu của tiệm
Dụ Thành Công. Ông gọi người làm đem hai bức tranh cùng treo lên tường sóng
hàng cạnh nhau, để xem xét cho thật kỹ cho sáng mắt sáng lòng. Đợi hai bức
tranh treo xong, Mắt Xanh bước lên xem xét, mắt kính ông ta soẹt soẹt soẹt lóe
lên ba luồng sáng. Người đứng như trời trồng ở đó. Một chuyện kỳ quái dưới gầm
giời đã hiện ra ngay trước mắt: Hóa ra chính bức tranh mua được lần đầu mới là
tranh thật, còn bức tranh vừa mua về kia lại là tranh giả!
Thật
giả nếu không để cùng một chỗ mà so sánh, thì căn bản không phân biệt được đâu
là thật, đâu là giả - Đó mới là tài nghệ của kẻ làm tranh giả, và cũng là tài
nghệ cao siêu nhất!
Như
thế thì đôi mắt của Mắt Xanh là con mắt gì? Mắt thịt chăng?
Mắt
Xanh thở dài một hơi nhắm mắt lại. Ba hôm sau, ông đem tất cả mọi việc trước
sau sâu chuỗi lại một lượt với nhau, khi ấy mới rõ, hóa ra tất cả những việc
này đều là ông ba Hoàng ngầm giăng bẫy ra, rồi từng bước từng bước dụ cho Mắt
Xanh chui vào. Người ta bán bức tranh thật cũng không thiệt, mà bán bức tranh giả
giá lại càng cao như giời. Ông chợt nhớ lại, kẻ ăn mặc ra vẻ thư sinh đến bán
tranh lúc đầu tiên chẳng phải đã nói với ông rằng: ‘Ông ba Hoàng cũng từng lâm
mô bức tranh này’ đó sao? Người ta đã có lời nói trước, ngỏ rõ cho biết sớm rằng
bức tranh này có thật có giả. Như vậy thì còn oán trách ai? Xem ra, ông ba
Hoàng này chẳng phải chỉ là lừa để lấy tiền, mà chính là để thử mình. Người ta
cho mình cầm sẵn bức tranh thật trong tay, rồi mới bán bức tranh giả của họ làm
ra. Tuyệt làm sao! Đến khi Mắt Xanh hiểu rõ câu chuyện như thế, mới coi như hiểu
rõ ngọn ngành, nhận thua thực sự! Sau hôm ấy, Mắt Xanh gói gém tay nải rời khỏi
tiệm Dụ Thành Công. Từ đó, chẳng những giới đồ cổ ở Thiên Tân không còn cái biệt
hiệu ấy của ông ta, mà khắp thành Thiên Tân cũng không trông thấy bóng dáng ông
ta đâu cả. Có người nói, ông ta bị một trận ốm nặng, rồi nằm xuống, không bao
giờ dậy nữa. Thua đến thảm thương như thế!
Lại
thử nghĩ lại xem, Mắt Xanh lại còn có điểm thảm hơn nữa, đó là: ông ta thua ông
ba Hoàng, nhưng chỉ trông thấy nét bút của ông ba Hoàng chứ mặt mũi người ta thế
nào cũng không cho ông ta được thấy!
Điều
may mắn là, Mắt Xanh cuối cùng cũng nghĩ được ra đó là bàn tay của ông ba
Hoàng. Chết cũng hiểu rõ vì sao.
[1] Lâm mô: Thuật ngữ thư họa, chỉ việc viết, vẽ lại theo
một bức thư pháp, hay bức tranh của người khác.
[2] Thạch Đào: Danh họa gia đầu đời Thanh, tên thật Chu
Nhược Cực, ông có nhiều biệt hiệu, trong đó có biệt hiệu “Đại Địch Tử”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét