Tranh Chuột của Tề Bạch Thạch

Tề Bạch Thạch tên thật Tề Hoàng, là một họa sĩ vẽ tranh thủy mặc nổi tiếng Trung Quốc. Riêng về vẽ động vật,Tề Bạch Thạch thường được biết đến với biệt tài vẽ tôm, hay côn trùng. Tuy nhiên, vẽ chuột cũng là một mảng trong đề tài vẽ tranh của ông, trong đó chủ yếu nhất là những tranh ông vẽ chuột ăn vụng dầu (thực vật) dùng đốt đèn, chuột gặm sáp nến, và chuột gặm sách.

Trong tranh thủy mặc, một trong những phần khiến tôi chú ý đến, đó là những lời đề từ trên tranh. Đọc những lời đề từ ấy thường giúp ta hiểu thêm về ý tứ của tác giả, bối cảnh sáng tác, cũng như nhiều câu chuyện liên quan đến bức tranh. Đề từ trên tranh chuột của Tề Bạch Thạch cũng vậy. Dưới đây xin giới thiệu tới các bạn một số bức tranh vẽ chuột cùng lời đề từ trên tranh của ông. 

1. Dư nhất nhật họa “Thử tử náo sơn quán đồ”, vị hương nhân thiết chi tụ khứ. Sở thất Sở đắc, hà túc tại hoài? Toại thủ chỉ khoái thành thử bức. Bạch Thạch tịnh ký.

(Một hôm tôi vẽ bức tranh “Đàn chuột náo loạn sơn quán”, bị hương nhân lấy trộm giấu vào tay áo đem đi mất. ‘Người Sở mất cung, người Sở lại được cung’, có gì đáng phải để tâm? Bèn lấy giấy vẽ nhanh được bức tranh này. Bạch Thạch viết.)

2. Nhất nhật họa thử tử khiết thư đồ, vi đồng hương nhân bội dư tụ khứ. Dư tự phả hỉ chi. Toại thủ chỉ truy mô nhị bức, thử đệ nhị dã. Thời cư cố đô tây thành, Thái Bình kiều ngoại. Bạch Thạch sơn ông Tề Hoàng tịnh ký.

(Một lần tôi vẽ bức tranh chuột gặm sách, bị người cùng quê bội phản mình dấu vào tay áo mang đi mất. Nhưng tôi lại tự lấy làm vui, bèn lấy giấy nhớ lại mô phỏng vẽ hai bức, đây là bức thứ hai vậy. Khi ấy, tôi ở ngoài cầu Thái Bình, phía tây cố đô. Bạch Thạch sơn ông Tề Hoàng đề.)

3. Tạc dạ sàng tiền điểm đăng tảo; Đãi ngã giải y vị thụy đảo. Hàn môn chỉ đả nhất tiền du; Na năng cung đắc thử tử bão? Trị đắc miêu nhi tiễu tiễu lai; Dĩ kinh du tận đăng khô liễu. Bạch Thạch lão nhân bát thập ngũ tuế thời họa vu Kinh hoa thành tây, Thái Bình kiều ngoại.

(Tối qua trước giường thắp đèn sớm; Đợi ta cởi áo mắt chưa chợp. Nhà nghèo chỉ mua một tiền dầu; Lấy đâu cho chuột ăn no được? Tới lúc mèo kia lặng tới nơi; Thì dầu đã cạn đèn đã khô rồi.  Bạch Thạch Lão Nhân vẽ ở ngoài cầu Thái Bình, phía tây kinh thành lúc 85 tuổi)

4. Tạc dạ sàng tiền điểm đăng tảo; Đãi ngã giải y vị thụy đảo. Hàn môn chỉ đả nhất tiền du; Na năng cung đắc thử tử bão? Hà thời khất đắc miêu nhi lai; Du tận đăng khô thiên bất hiểu. Tá Sơn ngâm quán chủ giả Tề Hoàng họa, đề cựu cú.)

(Tối qua trước giường thắp đèn sớm; Đợi ta cởi áo mắt chưa chợp. Nhà nghèo chỉ mua một tiền dầu; Lấy đâu cho chuột ăn no được? Khi nào xin được chú mèo về; Dầu cạn đèn khô trời chửa sáng.  Chủ nhân Tá Sơn Ngâm quán Tề Hoàng vẽ, đề câu thơ cũ.) 

Có thể thấy, bài thơ này so với bài thơ ở bức trên đã sai khác vài chữ. 

5. Lạp chúc quang minh như bạch trú; Bất sầu nhân kiến khải vi thâu? Bát thập cửu Bạch Thạch

(Nến thắp sáng rờ rỡ như ban ngày; Chẳng sợ người thấy há lại là ăn trộm? Bạch Thạch 89 tuổi).

6. Thử “Thử tử khiết thư đồ” vị gia nhân y dạng các họa nhất bức. Tự yếm lôi đồng, cố ký cập chi. Ất hợi, Bạch Thạch sơn ông.

(Bức tranh Chuột gặm sách này, (tôi) vẽ cho người nhà mỗi người một bức, tự lấy làm ớn vì giống nhau, cho nên ghi vào đây. Năm Ất Hợi, Bạch Thạch Sơn ông.) 

7. Tam bách thạch ấn phú ông - Tề Bạch Thạch khách Kinh hoa đệ trấp hựu bát niên.

(Phú Ông 300 Ấn Đá – Tề Bạch Thạch khách cư ở kinh đô năm thứ hai mươi tám.)

8. Tá Sơn Ngâm Quán chủ giả Bạch Thạch

(Chủ nhân Tá Sơn Ngâm Quán – Bạch Thạch)

07.5.2019

Châu Hải Đường